درسهایی از درسها (2)

امروز داشتیم با دوستی در مورد اینکه همه‌ی آدم‌ها قدری چیزهای نگفته دارند و هیچ وقت نمی‌شود قبل از زندگی مشترک همه چیز را فهمید صحبت می‌کردیم. من ناگهان یاد یک مفهومی که در درسمان یاد گرفته بودیم افتادم. 

ما گاهی نیاز داریم که از سلول‌ها پروفایل ژنی بگیریم. یعنی ببینیم هر ژن به چه مقدار بیان شده. خب انسان حدود 20هزار ژن دارد. از طرفی در یک سری تحقیقات لازم است پروفایل ژنی نزدیک به هزاران یا حتی چند میلیون رده سلولی گرفته شود تا داده‌ها قابل اعتماد باشند. و گرفتن پروفایل 20 هزار ژن آنقدر هزینه‌اش سنگین است که عملاً کار را غیرممکن می‌کند. 

اما یک واقعیت جالب در دنیای زیست وجود دارد که کار را برای ما ساده می‌کند. فهمیده‌اند که اگر ما پروفایل 1000 ژن (یعنی 5% کل) را بدانیم، 80% از خصوصیات سلول را می‌شناسیم. 

و من حدس می زنم این واقعیت قابل تعمیم به دنیای انسان ها هم باشد. یعنی اگر ما 5% از یک انسان را بشناسیم، احتمالاً می‌توانیم 80% از رفتارهایش را پیش‌بینی کنیم. و اگر بخواهیم این را کمّی سازی کنیم، شاید به عنوان یک قاعده کلی بتوان اینطور قیاس کرد که اگر با یک فرد 20 ساله 1 سال در تعامل نزدیک باشی، 5% او را خواهی شناخت.

البته یک نکته‌ی مهم هم اینجا وجود دارد. اینطور نیست که هر 1000 ژن تصادفی‌ای را برداریم بتوانیم 80% سلول را با آن بشناسیم. هر ژن اهمیت متفاوتی دارد و این هزار ژن هزار ژن تعیین کننده هستند. بنابراین در تعمیم به دنیای پیچیده‌ی انسانی نیز باید بدانیم صرف تعامل نمی‌تواند به ما آن شناخت لازم را بدهد، بلکه باید بدانیم چه وجهه‌های تعیین‌کننده‌ای وجود دارد که باید در پی شناختشان بر بیاییم. آنموقع شاید اصلا این زمان هم کمتر اهمیت پیدا کند. 

من زیاد از دنیای روانشناسی سر در نمی‌آورم، ولی به نظرم جالب می‌شد اگر یک نفر آزمایش مشابهی انجام می‌داد و مثلاً 1000 ویژگی شخصیتی کلیدی را معرفی می‌کرد که برای شناخت هر انسانی لازم بود بدانیم. حالا شاید آن روزی که رسید و بالاخره فلسفه خواندم خودم اینکار را کردم. راستی، یادتان هست که قبلاً گفته بودم دوست دارم ریاضی محض بخوانم؟ خب نظرم تغییر کرده و می خواهم فلسفه بخوانم. البته که دنیا هزار چرخ خواهد خورد، ولی آرزو بر جوانان عیب نیست. آن روز به دوستم می‌گویم میخواهم یک فسیونیر شوم، می گوید از دسته‌ی فسنجان‌ها است؟ :))))) خلاصه مرا از این اسم منصرف کرد، ولی یک فیلسوف-ساینتیست-مهندس ترکیب دلخواهم خواهد بود. تا روزگار چگونه چرخد. . . فعلاً که از همه اینها یک فس هم ندارم. 

بله خلاصه که اینطور...